1. Rotavirus là gì?

Rotavirus là một loại virus gây tiêu chảy cấp, phổ biến ở trẻ dưới 5 tuổi, đây là nguyên nhân hàng đầu gây tiêu chảy mất nước nặng ở trẻ em trên toàn thế giới, đặc biệt trong độ tuổi 6 tháng – 2 tuổi.

Tại Việt Nam, nhiều nghiên cứu cho thấy Rotavirus chiếm từ 20% đến hơn 50% các trường hợp tiêu chảy cấp ở trẻ em trong giai đoạn 2016–2023.

2. Triệu chứng thường gặp

• Tiêu chảy nhiều lần, phân lỏng toàn nước, có thể vàng nhạt hoặc hơi đục.
• Nôn ói, thường xuất hiện sớm và kéo dài 1–3 ngày.
• Sốt nhẹ đến vừa, có thể kèm đau bụng, biếng ăn.
• Mất nước – biểu hiện gồm: uống háo hức, mắt trũng, môi – lưỡi khô, tiểu ít hơn bình thường, quấy khóc nhiều, bứt rứt

Bệnh thường kéo dài 3–7 ngày.
Tiêu chảy do Rotavirus có thể giống tiêu chảy do vi khuẩn hoặc ký sinh trùng, nếu trẻ tiêu chảy kéo dài, mất nước hoặc nôn nhiều, cần đưa đến cơ sở y tế để xác định nguyên nhân và điều trị kịp thời.

3. Cơ chế lây lan

• Virus được thải ra 1–2 ngày trước khi có triệu chứng và có thể kéo dài đến 10 ngày sau khi khỏi.
• Rotavirus tồn tại lâu ngoài môi trường, bám trên đồ chơi, tay nắm cửa, bàn ghế… từ vài giờ đến nhiều ngày.
• Lây chủ yếu qua đường phân – miệng, tay – miệng. Trẻ dễ bị nhiễm virus Rota khi tiếp xúc với nguồn phân của những người đang bị nhiễm hoặc qua bàn tay bị nhiễm bẩn của mình (tay nhiễm virus → chạm vào đồ vật hoặc thức ăn → đưa vào miệng → lây bệnh)

4. Nên đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay khi có các dấu hiệu sau:

• Tiêu chảy kéo dài >24 giờ
• Sốt cao ≥39°C hoặc kém đáp ứng thuốc hạ sốt
• Nôn ói liên tục, không ăn uống được
• Bụng chướng, quấy khóc nhiều
• Phân có máu, mủ hoặc đen
• Dấu hiệu mất nước nặng: trẻ li bì khó đánh thức, môi khô, mắt trũng, không uống được hoặc uống kém

5. Phòng ngừa Rotavirus

5.1. Tiêm chủng vắc xin Rotavirus

Phòng bệnh bằng vắc xin là biện pháp hiệu quả và bền vững nhất.

• Vắc xin đường uống
• Có thể uống cùng lúc với các vắc xin khác trong lịch tiêm chủng.
• Liều đầu tiên nên uống từ 6 tuần tuổi.

5.2. Giữ vệ sinh cá nhân & môi trường

• Rửa tay bằng xà phòng trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh, sau khi thay tã.
• Làm sạch, khử khuẩn đồ chơi, bàn ghế, tay nắm cửa, vật dụng dùng chung.
• Dùng nước sạch, ăn chín – uống sôi.
• Hạn chế tiếp xúc gần với trẻ đang bị tiêu chảy.
• Cho trẻ bú mẹ hoàn toàn 6 tháng đầu – sữa mẹ giúp tăng sức khoẻ đường ruột và cân bằng hệ vi sinh.

Rotavirus là nguyên nhân hàng đầu gây tiêu chảy cấp nặng ở trẻ nhỏ, có thể dẫn đến mất nước và nhập viện nếu không phát hiện và điều trị sớm.

Tiêm ngừa đúng lịch và đúng thời điểm giúp trẻ hình thành miễn dịch chủ động, tạo một hàng rào sức đề kháng tốt, bảo vệ trẻ khỏi bệnh truyền nhiễm, đồng thời duy trì hàng rào miễn dịch cộng đồng, giảm nguy cơ lây lan cho người xung quanh.

Nguồn tham khảo

 World Health Organization (2023). Rotavirus infections – Fact sheet.

 Centers for Disease Control and Prevention (CDC, 2023). About Rotavirus.

 Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương (NIHE, 2023). Báo cáo giám sát Rotavirus tại Việt Nam.

 Bộ Y tế Việt Nam (2021). Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị tiêu chảy cấp ở trẻ em.

 Tate JE et al. (2022). Rotavirus disease and vaccine impact. The Lancet Global Health.

 Nguyen V. et al. (2023). Effectiveness of Rotavin-M1 vaccine in Vietnam. The Lancet Regional Health – Western Pacific.

 Bộ Y tế Việt Nam. Chương trình Tiêm chủng Mở rộng Quốc gia – Hướng dẫn triển khai vắc xin Rotavirus, 2024.